|
|
Caulerpa cinsi yeşil deniz yosunlarının dünyada 70'den fazla türü bulunmaktadır. Akdeniz'in doğal denizel florası içinde bunlardan iki tür Caulerpa prolifera ve Caulerpa ollivieri, yer alır. Çevresinde dünyanın en eski medeniyetlerinin yer aldığı ve insanoğlunun en çok kullandığı denizlerin başında gelen Akdeniz'in denizel canlıları çeşitli insan faaliyetlerinden etkilenmektedir. Örneğin, On dokuzuncu yüzyılın sonuna doğru Süveyş Kanalı'nın açılmasını takiben pek çok sıcak kökenli canlı türü Akdeniz'e girerek dağılım alanlarını genişletmeye başlamışlar ve bundan ekosistemin yapısı etkilenmiştir. Bilimsel verilere göre günümüzde Akdeniz'e Süveyş Kanalı'nın açılmasıyla birlikte, giren ve “Lesepsiyen Göçmen” olarak adlandırılan türlerin sayısı 350'den fazladır. Caulerpa racemosa , Caulerpa scalpelliformis, Caulerpa mexicana bu grup göçmen bitkilerdir. Bunlardan Caulerpa racemosa'nın Akdeniz'in batısına ve kuzeyine doğru diğerlerine oranlar daha hızlı geliştiğine dair bilimsel bulgular bulunmaktadır.
Caulerpa racemosa'nın yatay uzanan, silindir şeklinde gövdeye benzer kısımlarından tutunma zeminine doğru renksiz ve çok dallı kökçükler çıkar. Üst kısmına doğru ise dikey olarak üzerinde üzüm salkımı şeklinde dalcıklar bulunan dallar çıkar. Yaklaşık 3 mm boyundaki bu dalcıkların çapları 1-1.5 mm olup tepe kısımları yassıcadır.
Daha çok sıcak denizlerde görülen Caulerpa racemosa türü Mısır, Tunus, İsrail, Lübnan, Suriye, Yunanistan ve İtalya kıyılarına kadar dağılımını genişletmiştir. Ülkemizde de Taşucu, Kemer, Kaş, Bodrum ve Kuşadası kıyılarında rastlanmıştır.
Caulerpa taxifolia adlı egzotik tür, Monako deniz akvaryumunun deşarj suyu ile Akdeniz'e karışıp Batı Akdeniz'de hızla yayılmıştır. Önceleri sadece Monako da görülen tür, 1998 de Fransa, İtalya, İspanya ve Hırvatistan kıyılarına yayılmıştır, üstün üreme ve uyum özellikleri nedeniyle dağılımını hızla genişletmiştir. Bu bitki 1 m2'lik alanda 8-10 bin adeti gelişebilmekte, geniş tuzluluk, ışık ve sıcaklık değişimlerine dayanabilmektedir. Aynı ortamda doğal rakiplerinin de. bulunmaması bitkinin hızla gelişme nedenlerinin başında gelir.
Caulerpa taxifolia Akdeniz'i istila etmekte olan bir yosun türüdür: Su sıcaklığı da dahil olmak üzere pek çok ekolojik faktörün değişimine dayanıklılık gösteren bu deniz bitkisi, çok çabuk çoğalarak coğrafik dağılımını genişletmekte, bulunduğu ortamlarda başka canlıların gelişimine olanak vermediğinden biyolojik çeşitliliğin azalmasına neden olmaktadır. Kayalık, kumlu ve çamurlu olmak üzere her çeşit zemin üzerinde gelişebilen bu canlı kıyıdan 100 m2 derinliklere kadar bulunabilmekte, özellikle de 30-40 m arasında yoğun bir dağılım oluşturmaktadır.
Her özellikte deniz suyunda yaşayabilen Caulerpa taxifolia'ya sakin körfezlerde olduğu gibi dalgalı kıyılarda da rastlanabilmektedir.
Su sıcaklığının 15 derece santigrat üstüne çıkmasıyla gelişimi hızlanan bu bitki hayatiyetini kış periyodunda da yavaşlamış olarak sürdürmektedir.
Caulerpa taxifolia denizel canlılara zarar veren bir bitkidir: Deniz dibinde çok sıkı bir örtü oluşturan Caulerpa taxifolia, özellikle Akdeniz ekosisteminde çok önemli bir yer tutan deniz çayırı toplulukları (Posidonia occanica, Zostera ve diğerleri) ile diğer yosunları sararak ortamda baskın hale geçmektedir. Böylece diğer bitkisel canlıların ortamdan yok olmasına ya da uzaklaşmasına neden olur. Ayrıca deniz kestanesi, sünger gibi bazı omurgasız dip, canlıları da Caulerpa taxifolia'nın yoğun olarak dağılım gösterdiği ortamlarda daha az bulunmaktadırlar. Bünyesinde içerdiği caulerpenin adlı toksik madde nedeniyle diğer deniz canlıları tarafından yenilmediğinden ortamda hızla çoğalmaktadır. Bütün bu özellikleri ile Caulerpa taxifolia ekonomik su ürünlerinin de gelişimini etkilemekte bu bitkinin yoğun olduğu zonlarda balıkçılık verimi düşmektedir. Caulerpa taxifolia topluluğunun bulunduğu zonlarda biyolojik çeşitlilik öncesine oranla çok azalmaktadır. Bu nedenle Caulerpa taxifolia Akdeniz'in ekolojik dengesini olumsuz yönde etkileyen zararlı bir deniz bitkisidir.
Caulerpa taxifolia'yı diğer türlerden nasıl ayırt edebilirsiniz? Latince Caulerpa, yatay gelişen gövde anlamına gelir. Stolon adı verilen tallusun bu kısmı çoğu kez bir metreden daha uzundur ve deniz zeminine köksü uzantılar ile tutunur. Üste doğru ise tallusun dikey olarak çıkan yaprağa benzer yapıları bulunur. Boyları 5-65 cm arasında değişen bu yapılar aynı düzlem üzerinde gelişen çok sayıda dalcıktan oluşmuştur. Genel görünümü ile Taxus adlı çamgillerden bir ağacın yaprağına çok benzediğinden bu türe taxifolia adı verilmiştir. Estetik görünümlü bu deniz yosunu açık yeşil renklidir.
Akdeniz ekosisteminin geleceği için Caulerpa taxifolia ile mücadele edilmeli:Caulerpa taxifolia 'nın denizel ortamında gelişimini önlemeye yönelik mücadelede (eradikasyon) canlının erken tespit edilip temizleme çalışmalarına derhal başlanılmasının büyük önemi vardır. Eşeysiz olarak çeliklenme ile hızla üreyen bu bitkinin oluşturduğu toplulukların daha genişlemeden ve uzman gözetiminde ortamdan temizlenmesi halinde başarılı olunabilmektedir. Aksi halde bilinçsiz toplama yöntemleriyle veya geç kalınmış mücadelelerde sonuç alınamamakta bitkisel topluluğun gelişme direnci arttırılarak ortamdan uzaklaştırılması mümkün olamamaktadır. Caulerpa taxifolia ile mücadelede doğrudan toplama, mekanik toplama, aspirasyon yöntemleri ve kimyasal maddeler (tuz, bakır ve diğerleri) kullanılmakta ayrıca son birkaç yıldır biyolojik mücadele de denenmektedir.
Akdeniz'de hızla gelişen ve yayılımcı nitelikteki Caulerpa taxifolia ve Caulerpa racemosa'nın araştırılması ve izlenmesine yönelik uluslararası kuruluşlar Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP), Avrupa Topluluğu Çevre Programları tarafından girişimlerle çalışmalar başlatılmıştır.
Caulerpaceae familyasının ve Caulerpa taxifolia’nın özellikleri: Bu familya içinde Caulerpa cinsinin çok sayıda türü yer alır. Familyanın bütün üyeleri Hint ve Pasifik Okyanusu, Atlas Okyanusunun tropikal kesimleri, Kızıldeniz ve Akdeniz olmak üzere tropikal denizlerde dağılım gösterir. Türler arasında morfolojik yönden ileri derecede farklılaşmalar olduğu için yüksek bitkilerdeki gibi kök, gövde ve yaprağa benzer kısımlar gözlenir. Halbuki yosunlar sınıflamada çiçeksiz bitkiler grubuna (Kriptogam) girdiklerinden bu tip yapılardan yoksundurlar ve bitkinin tümü tallus olarak adlandırılır. Tallusun silindirik ve yatay gelişen bölümü uç kısımdan uzar. Aşağıya doğru renksiz, çatallı kökçük şeklindeki uzantılar yosunun zemine tutunmasını sağlar. Tallusun yukarı doğru uzanan kısmı ise türlere göre çeşitli yapılarda, örneğin Caulerpa prolifera’da yaprak şeklinde, Caulerpa racemosa’da üzüm salkımı ş eklinde veya Caulerpa taxifolia’da olduğu gibi aynı düzlemde dallanan birleşik yaprak şeklinde gelişmiştir.
TEMA TEMMUZ 98,PROF.DR.ŞÜKRAN CİRİK
send mail 